نماینده مجلس حق دخالت در انتصابات دولتی را دارد؟

هنوز هم روزی که علی ربیعی وزیرسابق کار در مجلس استیضاح شد در خاطر خیلی‌هاست. اظهارات او پیرامون فشارهایی که برخی نمایندگان استیضاح کننده برای کسب امتیاز از او داشتند و وی چون به آن‌ها عمل نکرده استیضاح شده است، حرف کمی نبود. در آن روز اتهامات زیادی در مجلس رد و بدل شد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها افشاگری پیرامون تنی چند از کسانی بود که نمایندگان می‌خواستند وزیر به آن‌ها پست و سمت بدهد و چون این اتفاق نیفتاده اکنون ربیعی اسیتضاح شده است. اما اگر چه روز استیضاح ربیعی، زمانی برای اظهارنظر صریح پیرامون دخالت نمایندگان در عزل و نصب‌های مدیران دولتی بود. اما این روزها هم که هر از گاهی بحث استیضاح برخی از وزرا مطرح می‌شود، اظهارنظرهای مشابهی به گوش می‌رسد اظهارنظرهایی مبنی براینکه برخی از تهدید به استیضاح‌ها از سوی نمایندگان مجلس ناشی از همان امتیازاتی است که آن‌ها از وزیر می‌خواهند و چون فلان وزیری به آن وقعی نمی‌نهد در پس تهدید او برآمده‌اند. ازاین دست اتفاقات اما بازهم درهمین چند ساله بوده است، درست مثل وقتی که محمد علی افشانی در سال ۹۴ از سوی وزیر کشور به عنوان استاندار فارس انتخاب شد و طی آن نمایندگان استان فارس در مجلس سابق در اعتراض به این انتصاب استعفای دسته‌جمعی دادند و دست آخر این فشارها باعث شد تا استانداری افشانی در فارس دیری نپاید. 

 

اما ظاهرا در همه ادوار مجلس امتیازخواهی و دخالت در عزل و نصب‌های مدیران در دستورکار نمایندگان پارلمان ایران قرار داشته است. نکته ای که باعث ایجاد این پرسش می‌شود که آیا آن‌ها می‌توانند آنچنان نفوذی داشته باشند که اشخاص را در جایگاه‌های مختلف به کار گمارند ؟ و آیا باید الزاما این اقدام آنان را مغایر با مطالبات مردمی دانست؟ 

 

تبدیل به فرهنگ شده است 

محمد کاظمی نایب رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با صراحت به آفتاب یزد می‌گوید: «نمایندگان اصلا از لحاظ حقوقی حق مداخله دراین امور را ندارند و انتصابات و برکناری‌های مدیران با نهاد‌های ذیربط در دولت است. اما آنچه که در این زمینه معمولا رخ می‌دهد تعامل و مشورت درارتباط با مدیران است، این مطلب اما متفاوت با این موضوع است که آن‌ها قانونا بتوانند دراین امور مداخله کنند. هیچ نماینده ای هیچ اختیاری در عزل و نصب‌های مدیران ندارد.» 

 

اما در حیطه انتخاب مدیران شهرستان‌ها، ممکن است نماینده آن شهرستان حق خود بداند که به عنوان نماینده مردم آن جا، فلان مدیری را شایسته آن شهرستان نداند یا انتصاب فلان مدیری را مطالبه مردم تلقی کند، کاظمی در این باره می‌گوید: «دراین زمان‌ها بحث مشورتی و هماهنگی وجود دارد. اما اینکه توقع داشته باشیم استاندار و فرماندار و… در عزل و نصب‌ها نظر نمایندگان را اعمال کنند چنین چیزی نیست.» 

 

اما آنچه که در واقعیت در مجلس رخ می‌دهد چیست ؟ و یک نماینده تا چه میزان قدرت اعمال نظر دراین عزل و نصب‌ها را دارد و از چه ابزارهایی برای رسیدن به منافعش دراین راستا می‌تواند استفاده کند. این نماینده مجلس در این باره اظهار می‌کند: «آنچه که من درباره اختیارات قانونی یک نماینده گفتم این بود که نباید مداخله داشته باشد. اما خارج از محدوده قانون ممکن است که این اتفاق بیفتد. یا در حیطه انتخاب استاندار یا فرماندار تلاش‌های خاصی کند.» 

 

در باره اینکه نمایندگان مجلس حتی وزیر را تهدید به استیضاح می‌کند چون که افرادی که مورد نظر آن‌ها کنار گذاشته نشده و یا مدیر نشده‌اند، او می‌گوید: «بدیهی است که این کار امر پسندیده ای نیست. متاسفانه برخی شان خود و نمایندگی را رعایت نمی‌کنند. ممکن است حتی این موضوع تبدیل به فرهنگ هم در مجلس شده باشد، اما بدیهی است که امر نکوهیده ای است.»

 

دغدغه مسائل استانی 

حسین کنعانی مقدم فعال سیاسی اما در این باره اظهار می‌دارد: «چند مشکل در کشور باعث بروز این اتفاق است. بیش از هر چیز باید گفت در بحث نوع تقسیم قدرت در کشور ما، هیچ گونه پروتکل و قانونی وجود ندارد و هر کس که بتواند از فشارها و لابی‌های سیاسی و از ابزارهای زر و زور و تزویر استفاده کند، این کاررا انجام می‌دهد تا در قدرت نفوذ کند. از سویی دیگر نظام گزینشی ما برای انتخاب مدیران و کسانی که مسئولیت‌های مختلف اجرایی در قوای مختلف را دارند کارآمدی لازم را نداشته است. از همین رو شاهد هستیم افرادی که لیاقت ندارند در برخی مسندها قرار می‌گیرند، بعضی‌ها در اعمال انتصابات نفوذ می‌کنند و برخی هم در سطح مدیریتی خودشان را بالا می‌کشند و بعضا اعمال مخربی را هم در قدرت انجام می‌دهند.» 

 

وی ادامه می‌دهد:«مورد دیگری که درارتباط با این پدیده باید به آن اشاره کرد این است که نظارت عمومی بر عزل و نصب‌ها وجود ندارد. مردم به این موضوع حساس هستند که فردی در راس مدیریت اجرایی قرار بگیرد که سابقه‌اش نشان می‌دهد رفتارهای او مورد مذمت مردم بوده است. اما وی با همان معادلات قدرت خودش را در مسندهای تصمیم‌گیری قرار می‌دهد. از همین رو وقتی این خلاها وجود دارد، نمایندگان مجلس هم که دغدغه مسائل استانی خودشان را دارند سعی می‌کنند که با اعمال نظر و فشار روی مدیران اجرایی،استانداران، فرمانداران و بخشداران، در چینش مدیران در استان‌های خودشان اثرگذار باشند.»

 

کنعانی البته در باره این اعمال فشار نمایندگان برای انتصاب مدیران می‌گوید: « البته این اعمال فشار می‌تواند دوروی سکه داشته باشد. یعنی روی اول آن موضوع مطالبات مردم آن شهر یا شهرستان دراین عزل و نصب باشد و روی دوم مطالبات و معاملاتی که شخص نماینده در تقسیم قدرت به دنبال آن است.» 

 

از کنعانی مقدم سوال می‌کنیم اگر دلیل عزل یا نصب مدیری مطالبات مردم از سوی نماینده عنوان شود آیا او حق مداخله دارد ؟ اظهار می‌کند : «مثلا اگر مردم به نماینده فشار بیاورند و اعلام کنند که ما از فلان مدیر ناراضی هستیم نماینده می‌تواند در این موضوع دخالت کند اما این دخالت هم در چارچوب‌های عرفی است. اینکه مقامات دولتی مثل وزیر را تهدید به استیضاح کند یا بگوید فلان مسئولی را به مجلس می‌کشانم امر درستی نیست.» 

 

دخالت غیرقانونی 

وی ادامه می‌دهد: «نمایندگان ابزارهای مختلفی دارند. نظارت، سوال و یا حتی می‌توانند استیضاح کنند. اما درباره عزل و نصب‌ها، نمایندگان می‌توانند درباره مدیران حوزه خود با مسئولین کشور بحث کرده و پیشنهاد بدهند و خیلی اوقات از طریق مذاکره مشکل حل شود. در این رابطه نیازی هم به استفاده از ابزار زور، تزویر و تهدید نیست.» 

 

اما به راستی نمایندگان در انتخابات مدیران چه قدر موضوع مطالبات مردمی را مدنظر قرار می‌دهند و چه میزان امتیازگیری‌های شخصی در آن مطرح است، این فعال سیاسی می‌گوید: «بدیهی است که نماینده باید ملی بیندیشد، مجلس نیز تصمیم‌گیری‌هایش جمعی است. نماینده به عنوان فرد می‌تواند تصمیم‌سازی کند اما تصمیم‌گیری‌هایش جمعی است. مسلما اگر کسی بخواهد اعمال نفوذخاص در عزل و نصب‌های دولتی داشته باشد این فراتر از مسئولیت‌های قانونی است. زمانی که این نمایندگان به چنین ابزاری متوسل می‌شوند آن موقع ما شاهد این موضوع می‌شویم که بسیاری از روابط اداری کشور تحت تاثیر لابی‌های پارلمان قرار گرفته است، امری که خود ممکن است باعث تضییع حقوق مردم شود.»

 

او ادامه می‌دهد: « قوای کشور مستقل هستند و عزل و نصب‌های این چنینی دخالت غیرقانونی نمایندگان مجلس در امور اجرایی کشور است. تاکید می‌کنم اینکه آن‌ها نظری درباره مدیری داشته باشند و بخواهند آن نظر را بدهند اشکالی ندارد، اما اینکه بخواهند مستقیما دخالت کنند هم خلاف قسمی است که در مجلس خوردند و هم خلاف قانون اساسی که قوا را مستقل از یکدیگر تعریف کردند.» 

 

با شنیده شدن اخبار استیضاح یا احتمال به مجلس کشاندن برخی وزرا به بهانه‌های مختلف، زمزمه‌های افشاگری‌های تلخ از واقعیاتی که این روزها بین مجلس و دولت می‌گذرد و زمزمه‌های اختلافات شخصی میان دولت و نمایندگان برای انتصاب و عزل و نصب‌های مدیران و زمزمه‌های مشمئزکننده جنگ قدرت و طناب‌کشی سیاسی آن هم در اوضاع و احوال این روزهای جامعه به گوش می‌رسد. اینکه بازهم در پشت پرده و برخلاف ادعاهای رسانه‌ای برخی تهدید به استیضاح‌ها اهداف شخصی نمایندگان را دربردارد نه غم مردم.