انواع عسل طبیعی را بهتر بشناسید

بر طبق تعاریف موجود در کشورهای پیشرفته و کشور ما ایران عسل به شهد گل ها اطلاق می شود که زنبور عسل پس از تغذیه از گیاهان مختلف ساخته باشد. حال اگر زنبوری به جای شهد گل ها از قند سفید یا شکر استفاده نماید فرآورده آن را نمی توان عسل طبیعی نامید.

زنبوران عسل دارای نیروی ذاتی هستند که گل های مفید را از غیرمفید تشخیص می دهند، آنها با علاقه فراوان سراغ تمام گیاهان طبی و گل های شفابخش می روند و عصاره ی این گل های قشنگ و مفید را گرفته و به بهترین شکل در اختیار ما قرار می دهند. این عسل کاملا طبیعی و سرشار از مواد غذایی و حیات بخش بوده و می تواند عمده نیازهای غذایی را برطرف کند، زیرا که تمام عناصر و املاح و ویتامین های را که گل فراهم می کند و زنبور می پروراند و آن را قابل جذب در خون می سازد را دارا می باشد.

به درستی معلوم نیست که یک کلنی زنبور عسل، برای ادامه زندگی در طول سال به چه مقدار عسل نیاز دارد. اما در عمل، از یک کلنی نسبتا خوب، سالانه حدود ۴۵ کیلوگرم عسل مازاد بر نیاز کلنی برای زنبوردار قابل برداشت است البته نه در میانگین شرایط ایران، زیرا میانگین تولید عسل شهد به ازای هر کندو در ایران حدود ۱۰ کیلوگرم یا کمتر است. به طور کلی توصیه می شود که در هر زمان از سال، ۷ تا ۹ کیلوگرم عسل درون کلنی و در اختیار زنبورها قرار داشته باشد

بیشتر زنبورداران چند شان عسل را از پاییز برای تغذیه بهاره ذخیره می کنند و این آسان ترین راه غذا دادن به زنبورها است و عسل مرغوب ترین غذایی است که میتوان در اختیار زنبورها قرار داد.

از جمله عسل های محبوب در ایران می توان به عسل گون ، عسل یونجه ، عسل چندگیاه و عسل کتیرا اشاره کرد.

عسل تغذیه ای

عسل به علت خواص بسیار زیاد و قیمت نسبتا بالایی که دارد همواره مورد توجه سودجویان بوده و با دست زدن به تقلب در آن درآمد زیادی نصیب آنان می شود. گاهی اوقات اجبارا یا عمدتا عسل را از تغذیه مصنوعی زنبوران یا محلول آب و شکر و یا شیره انگور و توت تهیه می کنند و آن را به جای عسل طبیعی می فروشند، این عسل دارای هیچ عطر و طعم مطبوعی نبوده و مسلما خواص عسل گل های مختلف را ندارد و استاندارد عسل آن را جزء عسل های طبیعی نمی داند. از طرفی کیفیت عسل طبیعی ۱۰ برابر بیشتر از عسل مصنوعی است که از دادن آب و شکر به زنبوران به دست می آید عسل مصنوعی صرفا برای تغذیه زنبوران تا حدی مناسب بوده و برای انسان اهمیت چندانی ندارد

در بعضی از کشورها از جمله ایران گاهی عسل را به روش های مختلف با شکر و یا گلوکز مایع مخلوط می کنند که این یک نوع تقلب در استحصال عسل محسوب می شود. عین این کار قبلا در آمریکا نیز انجام می شده است و دولت آمریکا به ناچار در سال ۱۹۲۶ در فصل مقررات راجع به دارو و غذا یک ماده تنبیهی برای آن قرار داد. بر اساس این ماده مخلوط کردن عسل با هر نوع ماده قندی دیگر برای فروشنده جرم محسوب می شود.»

 عسل مصنوعی یا تقلبی

به مواد و ترکیباتی شبیه عسل اطلاق می شود که بدون دخالت زنبور ساخته می شود و معمولا از قند نیشکر و میوه های شیرین مانند: خربزه، هندوانه، کدوی تنبل و خرما در ساختن چنین عسل هایی استفاده می کنند. هر چند به عنوان عسل از آنها نام برده می شود اما این مواد، عسل نیستند بلکه از تغلیظ آبمیوه ها به طریق مصنوعی و صنعتی به دست می آیند. این روش در ایران متداول نیست ولی در بعضی از کشورهای خارجی مرسوم است.

عسلک

بعضی از حشرات راسته جوربالان مانند شته ها و شپشکها ضمن تغذیه از نباتات مختلف، کربوهیدرات (مواد قندی) اضافی خود را روی سطح برگ های نباتات مورد تغذیه دفع می کنند. در مواردی که در طبیعت شهد کمیاب باشد زنبور عسل بالاجبار مواد قندی مذکور و همچنین سایر ترشحات شیرین گیاهان (به غیر از شهد گل ها) را جمع آوری و پس از تبدیل به صورت عسل در داخل سلول های قاب ذخیره می نماید این نوع عسل که عسلک نامیده می شود از نظر عطر، رنگ و مواد متشکله، از کیفیت کمتری نسبت به عسل معمولی برخوردار است. عسلک در مقایسه با عسل تیره تر و لوولوز و دکستروز کمتری دارد. قندهای مرکب، مواد معدنی، نیتروژن و مواد اسیدی عسلک بیشتر از عسل می باشد مقدار مواد معدنی چون پتاسیم، فسفر و آهن در عسلک بیشتر از عسل می باشد آن به علت دارا نمی باشد زیرا ابتدا باعث اسهال و سپس بودن این عناصر و به خصوص نمک پتاسیم در عسلک، برای تغذیه زمستانی زنبور عسل مناسب نمی باشد زیرا ابتدا باعث اسهالی و سپس مرگ و میر نوزادان می گردد. عسلک اغلب روی برگ درختانی نظیر بلوط، راش، تبریزی، نارون، افرا، بید، سدرا و… ترشح می شود و مورد استفاده قرار می گیرد.

عسل سمی

ثابت شده است که عسل حاصله از بعضی گیاهان برای انسان سمی بوده و ایجاد مسمومیت و عوارضی از قبیل استفراغ، سرگیجه و عدم تعادل می نماید چون حاوی نوعی گلوکزید مسموم کننده است. این نوع عسل ها برای خود زنبور سمی نبوده و زنبوران آن را به راحتی مصرف می کنند. در مناطقی که گیاهان سمی می رویند و زنبوران عسل جمع آوری می کنند زنبوران می توانند از این مناطق برای تولید موم و بچه کندو استفاده نمایند. گیاهانی نیز وجود دارد که نوش و گرده تولیدی آنها برای زنبور عسل سمی است و عسل حاصل از آن برای انسان نیز مسموم کننده است.

مطالعات گوناگون نشان داده اند که عسل حاصل از شهد گیاهان زهری مانند: بنکدانه، گل انگشتانه خرزهره، شوکران، گل پنجه اعلى و غیره هرگز برای آدمی زهرناک نیستند.

نوعی گیاه که عسل تهیه شده از آن انسان را مسموم می کند نهالی است موسوم به Chama edaphne calyeulata moench این انواع عسل اگر چه برای انسان مضر هستند و خوردن آن عوارضی مانند: استفراغ، سرگیجه و درد شدید معده ایجاد می کند ولی در خود زنبور کوچکترین تأثیری نداشته به طوری که می تواند مورد مصرف زمستانی او قرار بگیرد. عسلی که بوئیدن آن تولید عطسه می کند و یا نوشیدنش سکر و مستی می آورد و چشیدنش گلو را می سوزاند این نوع عسل ها مسموم کننده هستند و برای تغذیه مناسب نمی باشد.

ثابت شده است که عسل سمی از سم موجود در شهد گل های آزاله و گل صدتومانی به وجود می آید. خوراندن ۱۰ گرم عسل سمی به خوکچه های آزمایشی باعث لرزش فک، استفراغ و تشنج شده در حالی که خوراندن ۱۴ گرم از آن به سایر حیوانات باعث مرگ آنها می گردد. سم موجود در عسل پایدار نبوده و در صورت نگهداری طولانی مدت عسل حتی در شرایط عادی از سمیت آن کاسته می شود.

عسل رادیواکتیو

در برخی از انواع عسل، مقدار خیلی ناچیزی رادیوم وجود دارد و این عمل با پوشانیدن شیشه های عسل با فیلم های حساس عکاسی و پوشانیدن آن با کاغذ سیاه و مشاهده تصاویری از تشعشع رادیوم در کاغذ حساس عکاسی ثابت شده است. این خاصیت مربوط به خاک و زمینی است که گیاهان عسل زا در آن رشد کرده اند.

انواع گیاهان عسل زا

در میان گیاهان مختلف، صدها گونه گیاه می توان یافت که از گل آنها نوش (شهد) ترشح می شود، اما تعدادی از آنها می توانند شهد به اندازه کافی ترشح کنند و این ماده خام را برای زنبوران عسل فراهم آورند. مهم ترین گیاهان عسل زا در ایران که از آن ها انواع عسل تولید می شود عبارتند از:

۱-  انواع یونجه ها: یونجه باغی، یونجه معمولی

۲- انواع شبدرها: شبدر سفید، قرمز، شیرین

۳- گیاهان وحشی: گل قاصد، انواع کنگر، تلخه، آویشن، کاکوتی، گرز، گون و ده ها گونه دیگر.

۴- سایر گیاهان: اسپرس، پنبه، آفتابگردان، گندم سیاه، گشنیز، ریحان، نعناع، سماق، تمشک، توت فرنگی، مرکبات، سیب، گلابی، آلبالو، بادام، آلو، اقاقیا، لیلکی، انگور فرنگی، انگور معمولی، بید، درخت جوالدوز، مریم گلی، سویا، سیاه دانه، گشنیز، کنار، پیاز و جعفری. .